Gabinet Psychoterapii w Gdyni SELF

Relacja terapeutyczna jest wzajemną wymianą myśli, uczuć i postaw w relacji pacjent-psychoterapeuta. W trakcie spotkań psychoterapeutycznych kształtuje się szczególna więź, która często jest kluczem do sukcesu w leczeniu poprzez doświadczenie przez pacjenta bezpiecznej, opartej na zaufaniu oraz pełnej akceptacji relacji, czyli takiej, której często w jego życiu nie było lub nie była ona bezpieczna. Jak w każdej relacji, aby była ona w pełni satysfakcjonująca i dobrze ukształtowana, muszą dbać o nie dwie strony- pacjent oraz psychoterapeuta. Zadaniem pacjenta jest dbanie o otwartość i zaangażowanie w proces terapeutyczny natomiast rolą psychoterapeuty monitorowanie prawidłowego przebiegu terapii oraz zapewnienie odpowiednich standardów leczenia.

Rolą specjalisty jest zapewnienie możliwości bezpiecznego odreagowania emocjonalnego trudnych doświadczeń z życia pacjenta oraz po uzyskaniu wyznaczonych przez niego celów terapeutycznych, pomóc bezpiecznie zakończyć proces wyposażając go w odpowiednie narzędzia niezbędne do radzenia sobie z życiowymi trudnościami.

Niejednokrotnie w czasie trwania terapii, omawia się dość szczegółowo różne aspekty relacji terapeutycznej, aby lepiej zrozumieć to, co dzieje się w relacji między pacjentem a psychoterapeutą często mające związek z problematycznymi mechanizmami funkcjonowania oraz przeżywania przez pacjenta. Zakłócenia pojawiające się na linii pacjent-psychoterapeuta są wskazówką do pogłębionej pracy w przyglądaniu się ważnym relacjom w życiu pacjenta.

Osiągnięcie zmian w wyniku psychoterapii jest możliwe właśnie dzięki nawiązaniu dobrej współpracy z psychoterapeutą, opartej na wzajemnym zaufaniu, wspólnym realizowaniu ustalonych celów oraz analizowaniu tego co pojawia się w przestrzeni terapeutycznej. Zarówno pacjent jak i psychoterapeuta powinni być przekonani o współodpowiedzialności za jakość relacji natomiast to pacjent ma kluczową rolę jeśli chodzi o odpowiedzialność za swoją psychoterapię co przejawia się w zaangażowaniu, wywiązywaniu się z zaleceń terapeutycznych oraz dbaniu o regularność spotkań.

Aby specjalista mógł dokonać wstępnej diagnozy oraz zweryfikować rzetelnie czy jest w stanie pomóc klientowi, wymaga zazwyczaj kilku spotkań, od 3-5 konsultacji. Po zakończeniu owych spotkań konsultacyjnych, nazwaniu obszarów problemowych pacjenta nadchodzi czas na wspólne ustalenie celów psychoterapii oraz zawarcie tzw. kontraktu terapeutycznego, który stanowi wyraz świadomej decyzji pacjenta o uczestniczeniu w psychoterapii.

Kontrakt terapeutyczny umożliwia jasne określenie wzajemnych oczekiwań, pozwala uniknąć zakłóceń w terapii oraz może mieć znaczenie terapeutyczne poprzez ustalenie zasad przewidywalności a co za tym idzie wyznaczeniu bezpiecznych granic współpracy.

Kontrakt jest zbiorem zasad zapisanych lub ustalonych słownie. Określa on czas i miejsce spotkań (stały dzień tygodnia oraz godzinę, tzw. setting), warunki uczestnictwa, formę płatności, odwoływanie spotkań, kontakt z terapeutą poza sesjami. Dodatkowo opisuje on standardy pracy psychoterapeuty- poddawanie się regularnej superwizji, przestrzeganie kodeksu etycznego psychoterapeuty (np. nie można ujawniać informacji z terapii, z wyjątkiem sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia i bezpieczeństwa pacjenta albo innych osób).

Podsumowując, zawarcie kontraktu terapeutycznego jest bardzo ważnym etapem rozpoczynającym proces psychoterapii oraz zbiorem zasad, które wyznaczają bezpieczne ramy tego procesu.

Każdy człowiek jest inny, posiada różne możliwości oraz zasoby a problemy/trudności, które zgłasza wymagają indywidualnego podejścia z uwzględnieniem ww. czynników i zmiennych.

Psychoterapia dzieli się na krótko, średnio oraz długoterminową. Czas trwania waha się pomiędzy kilkoma miesiącami (krótkoterminowa), do 6-12 miesięcy (średnioterminowa) jak i do kilku lat (długoterminowa) w zależności od indywidualnych potrzeb oraz problemów z jakimi zgłasza się pacjent. Bywa, iż te potrzeby oraz cele w psychoterapii są zmienne, toteż renegocjują czas jej trwania a pacjent, który potrzebował ,,załatwić" jeden problem, decyduje się przyjrzeć sobie, swojemu życiu oraz popracować nad szeroko rozumianym rozwojem w procesie długoterminowym.

Psychoterapia odbywa się głównie z częstotliwością jednej 50 minutowej sesji w tygodniu.

W etapie początkowym, sesje skupiają się na wzmocnieniu motywacji do zmiany, na zdefiniowaniu problemów oraz celów pacjenta. Psychoterapeuta będzie stosował różne oddziaływania- ukierunkowany dialog polegający na zadawaniu odpowiednich pytań i podsumowaniu omawianych kwestii oraz poznaniu wskazówek i technik radzenia sobie z objawami, które pacjent będzie ćwiczył pomiędzy spotkaniami z terapeutą. Środkowy etap to czas uzyskania większego wglądu w siebie, radzenia sobie z wyrażaniem uczuć, nabycie umiejętności asertywnego wyrażania, zaspokajanie potrzeb oraz rozwiązywanie problemów w sposób konstruktywny a co za tym idzie zwiększenie jakości życia pacjenta. W tym etapie następuje również podtrzymanie wypracowanych zmian, wykształconych nowych wzorców zachowań. Etap końcowy psychoterapii to czas podsumowań całego procesu leczenia, omówienia sposobów zapobiegania nawrotom trudnościom, z którymi pacjent zgłosił się na psychoterapię. Jest to również proces, w którym pacjent w sposób dojrzały oraz bezpieczny żegna się z psychoterapeutą otrzymując tym samym pozytywne doświadczenie pożegnania.

Czynnikiem, który przyśpiesza leczenie jest motywacja do zmiany, poświęcanie przez pacjenta czasu pomiędzy sesjami na przemyślenie omawianych kwestii oraz dzielenie się refleksjami co do nich z psychoterapeutą, wywiązywanie się z zaleceń oraz zadań terapeutycznych.

Ważnym jest aby pacjent zainspirował się zgłębianiem wiedzy o sobie, dał sobie przestrzeń do spokojnej pracy nad poprawą jakości swojego życia bez nakładania na siebie presji czasowej w myśl zasady, iż to on jest w tym procesie najważniejszy.

Zapewne na samą myśl o pierwszym spotkaniu ze specjalistą, odczuwasz dyskomfort lub napięcie, nie wiesz czego możesz spodziewać się na wizycie lub o co spyta psychoterapeuta.

Wokół psychoterapii narosło wiele mitów, które powodują, iż potrzebujący pomocy rezygnują z poszukiwania jej ponieważ wiedza, którą posiadają często bywa zniekształcona a w społeczeństwie pokutuje myśl, iż do psychologa czy psychiatry, tudzież psychoterapeuty, zgłaszają się ci "nienormalni". Jakże mylna oraz krzywdząca jest ta teza odbierająca często możliwość szybszego zainterweniowania i zaopiekowania się sobą jeszcze we wczesnym etapie kryzysu.

Po pierwsze, masz prawo nie wiedzieć jak wygląda psychoterapia. Możesz odczuwać lęk oraz przeżywać wstyd związany z tym czy Twoje problemy nie są błahe a psychoterapeuta, przed którym stajesz w trudnym momencie swojego życia, potraktuje je poważnie i nie oceni Ciebie. Wszystkie uczucia, które pojawiają się w Tobie, są w pełni naturalne oraz tak samo ważne ponieważ niosą ze sobą jakąś informację do Ciebie, są swoistym listem od siebie do siebie. Warto pamiętać, iż psychoterapeuta jest specjalistą w swojej dziedzinie a korzystanie z tej formy pomocy nie różni się od sytuacji kiedy chcąc zadbać o swoje zdrowie, umawiamy się do lekarza, np. internisty. Zadaniem psychoterapeuty jest zapewnienie komfortu i bezpieczeństwa czyli odpowiednich warunków do tego abyś czuł się wysłuchany i nie oceniany.

Musisz pamiętać, iż wszystkie zadawane przez specjalistę pytania, nawet te intymne, służą wyłącznie poszerzeniu wiedzy na Twój temat aby móc kompleksowo i profesjonalnie Tobie pomóc.

Zazwyczaj potrzebnych jest kilka konsultacji (3-5 spotkań) aby specjalista mógł dokonać diagnozy problemowej. Niekiedy również klient o ważnych z punktu widzenia psychoterapii doświadczeniach, mówi dopiero na kolejnym spotkaniu. Czasem wydaje mu się, iż nie jest to ważne, czasem odczuwa wstyd, zapomni a czasem jest to tak trudne, iż naturalnym jest, iż wymaga to czasu i gotowości aby mógł o tym powiedzieć.

Psychoterapeuta chcąc Ciebie poznać będzie prowadził dialog ukierunkowany, czyli taki, który otworzy ważne z punktu widzenia psychoterapii wątki oraz doświadczenia z Twojego życia.

Pytania, których możesz spodziewać się podczas konsultacji będą koncentrowały się wokół:

• Tego, z czym przychodzisz, czyli co według Ciebie jest problemem, który spowodował Twoje zgłoszenie?
• Od kiedy ten problem/trudności trwają?
• Jakie objawy zauważasz u siebie związane z przeżywanymi trudnościami?
• Czy w okresie od kiedy trwa problem coś zmieniło się w Twoim życiu? (np. pogorszenie relacji, utrata pracy itd.).
• Co zwykle robisz aby poradzić sobie z tym problemem?
• Czy kiedykolwiek wcześniej pojawiały się podobne trudności?
• Czy wcześniej korzystałeś z pomocy psychologa, psychoterapeuty lub leczyłeś się psychiatrycznie?
• Czy występują lub występowały w przeszłości choroby somatyczne (np. cukrzyca, niedoczynność tarczycy, rak, zawał serca, udar)?
• Czy przyjmujesz leki oraz jeśli tak to jakie?
• Czy w Twojej najbliższej rodzinie występują choroby psychiczne?
• Jak wygląda Twoja sytuacja prywatna/intymna?
• Jak wygląda sytuacja socjalno-bytowa?
• Jak wygląda struktura Twojej rodziny pierwotnej?
• Ważne wydarzenia z życia, np. przeprowadzka, doświadczanie dyskryminacji, śmierć bliskiej osoby, rozwód, przemoc, choroby, operacje?
• Co chcesz osiągnąć oraz jakie zmiany chciałbyś w swoim życiu zobaczyć pod koniec psychoterapii?

Psychoterapeuta będzie również w ramach potrzeb, dopytywał oraz rozszerzał wywiad. Pamiętaj, iż również Ty możesz pytać lub dzielić się treściami, które z Twojego punktu widzenia są dla Ciebie ważne. To Ty wiesz najlepiej co jest dla Ciebie istotne i czym chciałbyś się zająć. Wiedz, iż Twoim prawem jest, pytać psychoterapeutę o jego kwalifikacje lub doświadczenie zawodowe oraz prosić o wyjaśnienie kwestii, które nie są do końca dla Ciebie zrozumiałe.

EMDR- z ang. Eye Movement Desensitization and Reprocessing czyli odwrażliwianie i przetwarzanie bodźców za pomocą ruchu gałek ocznych. W terapii EMDR pracuje się zarówno z silnymi emocjami, jak i negatywnymi przekonaniami oraz reakcjami z ciała, głównie w przypadku urazów psychicznych. Większość trudnych wydarzeń w życiu człowieka ,,goi się” sama. Goi to znaczy, że mózg człowieka ma taką naturalną zdolność przetwarzania trudnych wydarzeń. Proces ten obejmuje m.in. komunikację między ciałem migdałowatym odpowiadającym za sygnał alarmowy w sytuacjach i wydarzeniach stresujących oraz odgrywające kluczową rolę w tworzeniu i przechowywaniu wspomnień emocjonalnych a także hipokampem pomagającym w procesie uczenia się, zachowującego wspomnienia o bezpieczeństwie jak i niebezpieczeństwie, a korą przedczołową analizującą i kontrolującą zachowanie, emocje a także umożliwiającą poznawcze przetworzenie danego wspomnienia nadając mu kontekst czasowy. Jeśli nasz mózg przetwarza je prawidłowo, są one wtedy dla nas adaptacyjne. Jeśli jednak proces ten zostanie zablokowany i pojawiają się nieadaptacyjne przetworzone informacje dotyczące określonego wydarzenia, to wtedy człowiek zaczyna doświadczać emocjonalnego cierpienia, jego ciało daje niepokojące sygnały w postaci dolegliwości lub chorób, jakość życia pogarsza się. Jeśli jesteśmy w sytuacji stresującej, naszym naturalnym odruchem jest walka, ucieczka lub zamrożenie, czyli naturalne instynkty mające nas ochronić abyśmy mogli przetrwać. Jeśli te reakcje uruchamiają się adekwatnie do sytuacji, w której przeżywamy stres, wszystko jest w porządku. Problemy zaczynają się wtedy, gdy reakcja na stres jest nieadekwatnie intensywna. Taki nadmiar negatywnych myśli, nieprzyjemnych emocji może sugerować, iż w procesie przetwarzania wcześniejszych trudnych doświadczeń, wystąpił jakiś rodzaj blokady, co oznacza, iż rana psychiczna nie zagoiła się do końca. Oznacza to, iż pewne sytuacje, wspomnienia, emocje lub myśli będą powodowały cierpienie, poczucie ponownego znalezienia się w tej trudnej sytuacji z przeszłości lub przekonanie, że jesteśmy ,,zamrożeni w czasie”. Jest to efektem tego, iż każde wspomnienie nieprzetworzone zostaje przywołane a ciało migdałowate ulega nadmiernemu pobudzeniu. Terapia EMDR pomaga mózgowi przetworzyć te trudne wspomnienia, ,,przenosząc” je do kory przedczołowej co pozwala na wznowienie normalnego procesu „gojenia się” tych psychicznych ran. Najogólniej i najprościej mówiąc, trauma powoduje zachwianie równowagi układu nerwowego tworząc blokadę uniemożliwiającą przetworzenie przez mózg informacji, czyli tak jakby bolesne wspomnienie było przechowywane w mózgu w odosobnieniu, w ,,bańce” wraz z jego traumatycznymi obrazami i emocjami.

Zapewne dziwnym wydawać się może sytuacja, w której terapeuta macha palcami przed oczami pacjenta. To potocznie określenie ,,machania” nazywa się bilateralną stymulacją. Neurofizjologiczne i neurobiologiczne aspekty EMDR badał neurofizjolog, Marco Pagani, który zauważył, że podczas bilateralnej stymulacji w mózgu dominują fale wolne- fale delta o częstotliwości 0,5 do 4 Hz. Takie same fale pojawiają się podczas fazy snu non-REM, czyli snu wolnofalowego. W czasie stymulacji bilateralnych mózg pacjenta zalewają owe fale, które jak w czasie snu, ułatwiają przeniesienie wspomnienia z ciała migdałowatego do kory nowej.

Terapia EMDR jest rozbudowanym i ustrukturalizowanym podejściem terapeutycznym opartym na badaniach naukowych. W swojej pracy terapeuta EMDR posługuje się przebadanymi naukowo protokołami, stworzonymi do pracy z określonymi problemami pacjenta.

Terapia EMDR jest uniwersalna, może być adresowana do bardzo różnych grup pacjentów, niezależnie od wieku czy stanu fizycznego, praktykuje się ją pomagając również noworodkom oraz dzieciom. Zastosowanie EMDR jest bardzo istotne jeśli chodzi o zastosowanie wobec stresu pourazowego, traum (również tych złożonych jak i transgeneracyjnego ich dziedziczenia), zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, zaburzeń odżywiania, uzależnień, zaburzeń osobowości, dysocjacyjnych.

Terapia EMDR jest rekomendowana przez WHO, Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne i Psychologiczne oraz Międzynarodową Organizację Stresu Traumatycznego jako najskuteczniejszą metodę leczenia stresu pourazowego. Terapia EMDR została również uznana za skuteczną formę terapii przez Departament Spraw Weteranów i Departament Obrony USA, Izraelską Krajową Radę Zdrowia Psychicznego, Departament Zdrowia Wielkiej Brytanii i wiele innych międzynarodowych agencji zajmujących się zdrowiem.

Terapia schematów (ang. Schema Therapy) jest innowacyjnym, integracyjnym podejściem terapeutycznym opracowanym przez Jeffreya E. Younga oraz jego współpracowników w latach 80. XX wieku. Poszerza ono znacząco zakres tradycyjnych metod oraz pojęć terapii poznawczo-behawioralnej; integruje elementy terapii poznawczo- behawioralnej, teorii przywiązania Bowlby'ego, Gestalt, relacji z obiektem oraz terapii psychoanalitycznej tworząc model pojęciowy i terapeutyczny. Ten nowy, długoterminowy system terapeutyczny, szczególnie dobrze odpowiada na potrzeby pacjentów z głęboko zakorzenionymi, chronicznymi zaburzeniami osobowości. Głównym celem terapii jest leczenie trudnych do zmiany, głęboko zakorzenionych wzorców myślowych, emocjonalnych i behawioralnych, powstałych na skutek traumatycznych doświadczeń z dzieciństwa. Skoncentrowanie się na identyfikowaniu i zaspokajaniu podstawowych potrzeb emocjonalnych, które nie zostały zaspokojone w okresie dzieciństwa, co przyczyniło się do powstania schematów. Celem jest więc pomoc pacjentowi w znalezieniu adaptacyjnych sposobów zaspokojenia tych potrzeb.

Jeffrey E. Young postawił hipotezę, iż część schematów, szczególnie tych związanych z doświadczeniami traumatycznymi- może stanowić trzon zaburzeń osobowości oraz innych chronicznych problemów. Schemat składa się ze wspomnień, emocji, przekonań oraz doznań cielesnych. Wykształcony w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania, rozwijany przez całe życie oraz w znacznym stopniu dysfunkcyjny. Schemat jest tym, co dobrze znamy. Choć wywołuje cierpienie, to jednak zapewnia komfort i uczucie swojskości paradoksalnie powodując, iż ludzie odtwarzają w dorosłym życiu te aspekty swojego dzieciństwa, które wyrządziły najwięcej szkód. W procesie formowania się schematów ważną rolę odgrywa również temperament emocjonalny, który wchodzi w interakcje z bolesnymi wydarzeniami z dzieciństwa. Pacjenci wykształcają nieadaptacyjne style radzenia sobie i reakcje na wczesnym etapie życia. Jest to sposób przystosowania się do schematów, który pozwala nie doświadczać intensywnych, przytłaczających emocji, jakie schematy te wyzwalają. Style te jednak stanowią część procesu wzmacniania schematów. Wszyscy znamy trzy podstawowe reakcje na zagrożenie: walkę, ucieczkę lub zamrożenie. Odpowiadają one trzem stylom radzenia sobie ze schematami: nadmiernej kompensacji (walka), unikaniu (ucieczka) i podporządkowaniu (zamrożenie). W dzieciństwie style te były zwykle adaptacyjne, były mechanizmami służącymi przetrwaniu. W miarę dorastania stały się one nieadaptacyjnymi wspierając utrwalenie schematu, nawet kiedy sytuacja się zmienia i jednostka ma również inne, korzystniejsze możliwości. Nieadaptacyjne style radzenia sobie powodują uwięzienie pacjenta w jego schemacie.

Pacjent działający w sposób podporządkowany schematowi, akceptuje go jako prawdę o sobie. Czują ból ale działają w sposób, który go potwierdza. Powtarzają wzorce zachowania, tak aby jako dorośli wciąż przeżywać na nowo doświadczenia z dzieciństwa. Kiedy pojawi się w życiu pacjenta na dziś jakiś trigger, wyzwoli on schemat oraz nieadekwatnie silne i intensywne emocje w stosunku do zaistniałej sytuacji. Przykładem może być wybór partnera, który będzie traktował w podobnie krzywdzący sposób jak rodzic. Kiedy stylem radzenia sobie jest unikanie, pacjenci tak ułożą sobie życie by ich schemat nigdy nie uruchomił się. Blokują myśli i obrazy, odpychają myślenie o sobie, chcą zająć umysł czymś innym, aby nie czuć wybierają często używki, nawiązują przypadkowe relacje seksualne, objadają się, pogrążają w pracoholizmie lub wchodzą w różne kompulsje. Wielu pacjentów unika całych obszarów życia, w których czują się bardziej podatni na skrzywdzenie.

Nadmiernie kompensujący pacjenci będą próbować działać w taki sposób aby być jak najbardziej innymi od dzieci, którymi byli, np. jeżeli jako dziecko czuli się bezwartościowi, jako dorośli próbują być doskonali; jeśli jako dziecko musieli być podporządkowani, jako dorośli nie uznają żadnych autorytetów; jeśli byli krzywdzeni, sami krzywdzą innych. Nadmierna kompensacja jest częściowo zdrową próbą walki ze schematem, jednak ich działania są zazwyczaj przesadne, nadmiarowe stając się zbyt kontrolujący, dominujący a w efekcie zrażający innych do siebie. Nadmierna kompensacja stanowi alternatywę dla bólu, pozwala uciec od poczucia bezradności. Zamiast mieć wrażenie bycia ignorowanym i gorszym, pacjent podejmuje działania, dzięki którym może czuć się wyjątkowy i lepszy odnosząc sukcesy. Nadmierna kompensacja powoduje izolację oraz uczucie bycia nieszczęśliwym.

Temperament jest tutaj jednym z głównych czynników decydujących o tym, jaki styl radzenia sobie wypracujemy.

Częścią procesu uzdrawiania schematów jest pomoc pacjentom w przeskakiwaniu z trybów nieadaptacyjnych na adaptacyjne. Tryb to stan emocjonalny/nastrój, który występuje w danej chwili, w zderzeniu z triggerem/sytuacją na dziś. Może wywołać go cokolwiek, co przenosi nas do „dziecięcej” przeszłości i przypomina emocje wówczas towarzyszące. Tryby radzenia sobie to strategie, które w dzieciństwie pozwoliły przetrwać trudne chwile, gdy potrzeby emocjonalne nie były zaspokajane. Okazywały się one ratunkiem przed czymś niepożądanym. Jednak w dorosłym życiu mogą nam już nie służyć - wręcz przeciwnie, przeszkadzać w funkcjonowaniu na co dzień.

Wyróżniamy trzy róże kategorie nieadaptacyjnych trybów:

1. Nieadaptacyjne tryby dziecięce
2. Nieadaptacyjne tryby rodzicielskie
3. Nieadaptacyjne tryby radzenia sobie

W Terapii Schematu dążymy do wzmocnienia lub wydobycia zdrowych, funkcjonalnych trybów (Zdrowy Dorosły, Szczęśliwe Dziecko).

I. Nieadaptacyjne tryby dziecięce

A. Wrażliwe Dziecko

Samotne Dziecko - pacjent w dorosłym życiu często ma uczucie emocjonalnej pustki, czuje się nieakceptowany i niewart miłości ponieważ jego potrzeby nie były zaspokajane.

Porzucone i Maltretowane Dziecko - pacjent przeżywa ogromny ból i strach z powodu opuszczenia i/lub maltretowania. Czuje się bezradny i towarzyszą mu odczucia charakterystyczne dla zagubionego dziecka- pacjent w tym trybie usilnie poszukuje postaci rodzica w innych osobach, który mógłby się nimi zaopiekować.

Upokorzone Dziecko - dominuje uczucie upokorzenia i bycia gorszym od innych, w związku z doświadczeniami z dzieciństwa. Pacjent w dorosłym życiu czuje się zawstydzony sobą i wykluczony.

Zależne Dziecko - pacjent w dorosłym życiu czuje się przytłoczony obowiązkami, nieudolny i nieporadny - poszukuje kogoś kto weźmie za niego odpowiedzialność w życiu, pokieruje nim.

B. Złoszczące się Dziecko

Złoszczące się Dziecko - pacjent czuje wściekłość, frustrację, stawia przesadne żądania dając upust tłumionej złości ponieważ jego podstawowe potrzeby emocjonalne Wrażliwego Dziecka nie są zaspokajane, przez co w dorosłym życiu może zniechęcać do siebie innych.

Uparte Dziecko - pacjent nie wyraża złości w sposób jawny, otwarty a nadmiernie upiera się przy swojej pozycji czy oczekiwaniach.

Rozwścieczone Dziecko - pacjent czuje gniew i wściekłość ale dodatkowo traci kontrolę przejawiających się w obraźliwych, atakujących oraz krzywdzących zachowaniach wobec innych.

C. Niezdyscyplinowane Dziecko

Impulsywne Dziecko - pacjent będący w tym trybie rozładowuje wszystkie zablokowane emocje w sposób nagły, impulsywny w celu natychmiastowego zaspokojenia swoich potrzeb. Pacjent nie potrafi odroczyć gratyfikacji oraz odróżnić potrzeb od chwilowych zachcianek.

Niezdyscyplinowane Dziecko - pacjent łatwo poddaje się w sytuacjach kiedy nie potrafi wytrzymać braku satysfakcji lub dyskomfortu, przerywa rutynowe i nudne zadania, nie mieści w sobie frustracji.

II. Nieadaptacyjne tryby rodzicielskie- pacjent zinternalizował czyli przyjął jako własne, utożsamił się z głosami rodziców/opiekunów

Karzący/Krytyczny Rodzic - zinternalizowany głos rodzica/ opiekuna, który karze i krytykuje pacjenta za to, iż odczuwa lub wyraża normalne potrzeby, za które w dzieciństwie był karany. Pacjent kieruje wobec siebie surowy krytycyzm, wzbudza uczucia wstydu i poczucia winy. Tryb ten odzwierciedla w jaki sposób rodzic deprecjonował, lekceważył lub karał pacjenta.

Wymagający Rodzic - pacjent w dorosłym życiu jest bardzo wymagający wobec siebie, cokolwiek robi wydaje mu się być niewystarczające dobre; często przedkłada potrzeby innych nad swoje. Ma poczucie, że wyrażanie uczuć i spontaniczność są złe.

III. Nieadaptacyjne tryby radzenia sobie

A. Tryby podporządkowania

Uległy Poddany - pacjent w celu uniknięcia dyskomfortu, napięć, konfliktów lub odrzucenia- poświęca się i podporządkowuje potrzebom i oczekiwaniom innych. Jest posłuszny chcąc uzyskać akceptację. Tłumi swoje potrzeby i emocje.

B. Tryby unikania

Odłączony Obrońca - pacjent unika bólu psychicznego poprzez emocjonalne odłączenie. Wyłącza emocje, zrywa więzi z ludźmi, odrzuca ich pomoc, funkcjonuje automatycznie. Oznaki tego tryby to depersonalizacja, pustka, znudzenie, nadużywanie środków odurzających, objadanie się, samookaleczanie, psychosomatyzacja, obojętność.

Unikający Obrońca - pacjent stroni od konfliktów i sytuacji społecznych, szczególnie takich, które stanowią jakieś wyzwanie. Unika emocji, intensywnych doznań lub czynności pobudzających.

Rozzłoszczony Obrońca - buduje mur ze złości broniąc się przed ludźmi, których czyta jako zagrażających. Utrzymuje dystans w relacjach. Często okazują swoje żale aby podtrzymać dystans.

Odłączony Samoukoiciel - pacjenci odwracający swoją uwagę od przeżywania czegokolwiek w postaci uzależnień lub fantazjowania.

C. Tryby nadmiernej kompensacji

Samouwielbiacz - pacjent dąży do rywalizacji i władzy, uważa iż wyjątkowo należą się jemu. Pretensjonalność, umniejszanie oraz wykorzystywanie innych. Wykazuje niewiele empatii dla potrzeb i uczuć innych. Uważa, iż nie musi przestrzegać reguł, które obowiązują pozostałych. Pragnie być podziwiany.

Poszukiwacz Uwagi - pacjent usiłuje zyskać uwagę oraz akceptację innych poprzez ekstrawaganckie, niestosowne i przerysowane zachowanie. Zwykle jest to kompensacja braku uznania i skrywanej samotności.

Perfekcjonistyczny Nadmierny Kontroler - koncentruje się na perfekcjonizmie aby zdobyć kontrolę a tym samym zapobiec niepowodzeniom i krytyce.

Paranoidalny Nadmierny Kontroler - zachowuje wzmożoną czujność , sprawdza innych ludzi, poszukuje oznak złej woli.

Tryb Zastraszania i Ataku - pacjent aby uzyskać to czego chce lub chronić się przed rzeczywistą lub domniemaną krzywdą stosuje agresję, groźby, zastrasza.

Oszust i Manipulator - pacjent w tym trybie oszukuje i manipuluje aby uzyskać swój cel jakim jest uniknięcie kary lub prześladowanie innych. Często spotykany u przestępców lub osób o cechach narcystycznych.

Drapieżnik - pacjent koncentruje się na eliminowaniu zagrożeń, rywali, wrogów lub przeszkód robiąc to w sposób bezwzględny, zimny i z wyrachowaniem.

IV. Funkcjonalne, zdrowe tryby, do których dążymy w terapii

Zdrowy Dorosły - tryb ten pełni funkcje właściwe osobom dorosłym - godzi ze sobą obowiązki dorosłego człowieka, bierze odpowiedzialność a tym samym potrafi dbać o siebie oraz zaspokajać w zdrowy sposób swoje potrzeby. Troszczy się o potrzeby Wrażliwego Dziecka, chroni je i ceni. Wyznacza zdrowe granice Dziecku Impulsywnemu i Złoszczącemu się, ogranicza i hamuje nieadaptacyjne style radzenia sobie oraz dysfunkcjonalne tryby rodzicielskie.

Szczęśliwe Dziecko - odczuwa wewnętrzny spokój ponieważ jego podstawowe potrzeby emocjonalne są zaspokojone. Odczuwa więź z innymi i czuje od nich troskę. Potrafi bawić się w sposób beztroski ale i bezpieczny. Czuje się kochany, zadowolony, spełniony, wartościowy, ważny i bezpieczny.

Podstawowym założeniem terapii schematów jest tzw. „reparenting” czyli ograniczone, korektywne rodzicielstwo i empatyczna konfrontacja. Celem terapii jest zaopiekowanie się Wrażliwym Dzieckiem, poradzenie sobie z niezaspokojonymi potrzebami, ustalenie realistycznych granic czyli nauczenie pacjenta aby dokonywał wobec siebie takiej opieki i troski jaką otoczyłby go dobry rodzic (Zdrowy Dorosły). Uspokojenie Trybów Radzenia Sobie zastępując je bardziej adaptacyjnymi, obalenie i wypędzenie Karzącego Rodzica, wyważenie trybu Wymagającego Rodzica oraz uwolnienie trybu Szczęśliwego Dziecka. Praca opiera się na korzystaniu z technik poznawczych, behawioralnych, doświadczeniowo- wyobrażeniowych oraz tzw. pracy z krzesłami.